Του πρώην Βουλευτή Έβρου Χρήστου Κηπουρού
Ποτέ άλλοτε ένα όνομα πλοίου δεν έχει εμπνεύσει και γοητεύσει τόσο. Κάτι βέβαια που δεν οφείλεται μόνο σε όσα, κατά το μύθο, υπέφερε μετά του πληρώματός του, ούτε μόνο στα της συντροφίας και του θρύλου, γιατί τότε θα έπρεπε και το πλοίο του Οδυσσέα, καθώς και άλλα, να άφηναν ανάλογο όνομα. Μιλώ για την Αργώ, αυτή την πρόδρομη, αν όχι ηγέτιδα -ηγούμαι στα αρχαία σημαίνει «δεικνύω την οδό εις τινα»- με τη γνωστή συνέχεια για τη μετέπειτα, πρώτη στην οικουμένη, Ελληνική ναυτιλία.
Με αυτή την έννοια, εξηγείται εν πολλοίς και το μυστήριο που διαπιστώνουν πολλοί. Συγκεκριμένα, πως μετά από τόσες χιλιετίες, συνεχίζει να προκαλεί το ενδιαφέρον. Η δική μου πάντως σχέση μαζί της, πέραν των άλλων, συνδέεται και με ένα ομώνυμο καφέ που βρίσκεται στην παραλία της Αλεξανδρούπολης. Ίσως γιατί όταν πάω εκεί και ατενίζω το Θρακικό Πέλαγος και το Αιγαίο, φαντάζομαι ότι όπου νάναι, θα φανεί στον ορατό ορίζοντα να καταπλέει προς τη Σαμοθράκη, ώστε να επιβιβάσει το Θράκα Ορφέα μετά της λύρας του, λίγο πριν από τον απόπλου για το κοινό με τον Ιάσωνα και τους άλλους Αργοναύτες, ταξίδι για τον Εύξεινο.
Νέος πλους
Πρόκειται για μια εικόνα επηρεασμένη ίσως από τον ομώνυμο ζωγραφικό πίνακα του Νίκου Εγγονόπουλου {εικόνα 1}. Και ίσως εξ αιτίας του είναι γεμάτη με φαντασία και χρώματα, και ας μην είναι αληθινή. Η οποία όμως δεν αποκλείεται να αποδειχθεί και πραγματική αφού αν υλοποιηθεί ο νέος πλους, προβλέπει στάση στο νησί αυτό των Θρακικών Σποράδων.
Ας έρθω όμως στην πρωτοβουλία για τη Νέα Αργώ, που πήραν νέοι άνθρωποι και φορείς της αυτοδιοίκησης στο Βόλο, που τους τιμά, όπως φυσικά και το Θεσσαλικό πανεπιστήμιο αλλά και όσους προσέφεραν στη ναυπήγηση. Κάτι που αγκαλιάστηκε επίσης από πολλούς στην Ελλάδα αλλά και από Ευρωπαϊκούς κύκλους, λόγω της πρότασης συμμετοχής προσώπων και από την υπόλοιπη Γηραιά Ήπειρο. Και που θα ανέμενε κανείς να γίνει το ταξίδι υπό την αιγίδα της Ε.Ε.
Κεμαλύση
Άλλες όμως ήταν οι διαθέσεις των γειτόνων. Ναι μεν η Τουρκία διατείνεται ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί τον ασφαλή ελλιμενισμό σε λιμάνια της στη Μαύρη Θάλασσα, όμως σαφώς και υποκρίνεται αφού ο λόγος της άρνησης είναι άλλος. Εκείνο που την αποδιαρθρώνει είναι η δια της επιστροφής της Αργούς συμβολή στην ανάκληση της μνήμης των Ποντίων, για την ιστορική διαδρομή, την από αμνημονεύτων ετών εκεί παρουσία και επόμενα αυτοχθονία, και τελικά τη συμβολή στην Επαναποντιοποίηση.
Μόνο που αυτά προσκρούουν στη διαιωνιζόμενη γεωβαρβαρότητα της κεμαλύσης του Ποντιακού. Όπως του Κουρδικού και του Αρμενικού. Ο «κανόνας» έχει ως εξής: Σε όποιους, στις μεταγενοκτονικές δεκαετίες που διανύουμε, ανατίθεται η εξουσία, άλλοτε μεν στους αυθεντικούς, τους veritable κεμαλιστές, άλλοτε δε, όταν αποτύχουν αυτοί, στους κεμαλισλαμιστές, τα χρονικά περιθώρια που τους παρέχονται, πριν την απόσυρση, αν όχι τη δίωξή τους, δεν είναι απεριόριστα. Και είναι σχετική με αυτά, για να μείνω στους κεμαλισλαμιστές, η περίπτωση του Erbakan, παλιότερα, και του Erdogan, στη σημερινή περίοδο. Πως απαντά στην πολιτική αυτή της κεμαλύσης, η Πολιτική Αθήνα; Ο ένας μετά τον άλλο, καταθέτουν στεφάνια στο μαυσωλείο του Κεμάλ στην Άγκυρα, όταν δεν φέρονται ως αντ΄ αυτής, στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Αγωγός Ιάσων-Ορφέας
Συμβαίνει όμως και κάτι άλλο. Αν υπάρχει νέο χρυσόμαλλο δέρας, είναι ο πράσινος χρυσός. Πράσινος, σε αντιδιαστολή με τον μαύρο, κυρίως όμως για την προς το περιβάλλον φιλική του σχέση. Ο λόγος για το φυσικό αέριο, τα μισά και πλέον από τα παγκόσμια αποθέματα του οποίου, βρίσκονται στη Ρωσία και το Ιράν ενώ ένα όχι και ευκαταφρόνητο μέρος, θα μεταφέρει ο Εύξεινος Αγωγός {1}.
Συγκεκριμένα, τις υποθαλάσσιες ζεύξεις του Ανατολικού Εύξεινου με τον Δυτικό, θα ακολουθήσουν δέσμες ολόκληρες, εν είδει εσχάρας, φυσικά με τη δέουσα προστασία του πλούτου των ενάλιων αρχαιοτήτων. Μια μελέτη-πρότασή μου, του 2003 {εικόνα 2}, που προβλέπει δύο κλάδους-γραμμές ενώ συνιστά προμήθεια από διάφορες πηγές.
Πρώτον, είναι ο αγωγός Ρωσίας-Ε.Ε., διαμέσου του Εύξεινου. Ο κατά τα τελευταία δύο τρία έτη, γνωστός και ως North & South Stream. Και δεύτερον, ο αγωγός Ιράν-Ε.Ε., διαμέσου Αρμενίας, Γεωργίας και Μαύρης Θάλασσας. Ας μην επεκταθώ στη σχέση του μυθικού δράκου και του κεμαλικού αυγού του φιδιού. Να υπογραμμίσω μόνο την έκταση που θα έχει η εξοικονόμηση δαπανών αφού πλέον, λόγω της δια θαλάσσης διέλευσης, δεν θα καταβάλλονται τέλη.
Κατά τα άλλα, εάν ο Βαβυλώνιος βασιλιάς Ναβουχοδονόσωρ έδωσε το υποκοριστικό του «Nabucco», σε ομώνυμη όπερα του Verdi, όσο και στον διαμέσου της Τουρκίας αγωγό φυσικού αερίου, ο αγωγός Ιράν-Ε.Ε., μας ταξιδεύει ως τα μυθικά, μουσικά και αργοναυτικά χρόνια του Ιάσωνα και του Ορφέα. Είναι ο αγωγός Ιάσων-Ορφέας, με την ονομασία του οποίου θα συμφωνούν όλοι. Τόσο για τον πρώτο εξερευνητή του Πόντου, όσο για τον παππού των Βαλκανίων λαών, Θράκα συμπατριώτη.
Ένας αγωγός ανταγωνιστικός προς το «Nabucco», από το μύθο και την ιστορία έως την τιμή. Πόσο μάλλον που πέραν αυτών, η Τουρκία απαιτεί -με την Ελλάδα το έχει ήδη συμφωνήσει από το 2001- πετυχαίνοντας επιπλέον κέρδη από την εμπορία του αερίου του αγωγού Τουρκίας-Ελλάδας-Ιταλίας ενώ ταυτόχρονα ισχυρίζεται ότι δεν δέχεται να είναι Transit Country αλλά μόνο πωλήτρια χώρα, εκλαμβάνοντας δηλαδή την Ε.Ε. ως αγελάδα προς άρμεγμα, αν όχι προς «ίππευση» {εικόνα 3}.
Έκτρωση του νέου μύθου
Η πρόκληση για την πρέσβειρα της Ευρώπης νέα Αργώ είναι ο Ανατολικός Εύξεινος, αν όχι ο περίπλους. Πρώτο βήμα για το Νέο Εύξεινο. Εξ ου και η πρόταση προς τους Δήμους του Βόλου αλλά και των Αθηνών, για ονοματοθεσία οδού Νέου Εύξεινου. Κατά τα άλλα, αν η ματαίωση του ταξιδιού προσθέτει ένα ακόμη κρίμα στη γιρλάντα των κριμάτων που έχει στο λαιμό της η Ευρώπη, όπως και μια ακόμη επιβεβαίωση του τι σημαίνει Τουρκία, που παρεμπιπτόντως βρίσκει και κάνει, ο προγραμματισμός ενός άλλου ταξιδιού, π.χ. από το Βόλο προς την Αδριατική, ισοδυναμεί με έκτρωση του νέου μύθου. Επιτέλους, άλλο Ανατολικός Εύξεινος, άλλο Ανατολική Αδριατική. Άλλο Μαύρη Θάλασσα, άλλο μαύρο βουνό, εξ ου και Μαυροβούνιο. Με άλλα λόγια, καλές είναι η μυθολογία και η ιστορία, όμως χωρίς συμβολισμούς μετά σχεδίου, ούτε ο Ιάσωνας ούτε ο Ορφέας ούτε κανείς άλλος θα επέβαινε στη Νέα Αργώ.
Και πλοίο έχει, και οδό
Και αν πριν από τους Μεσογειακούς Αγώνες του 2013 στις Πόλεις του Βόλου και της Λάρισας, προσκληθεί να πραγματοποιήσει ένα συμβολικό Μεσογειακό περίπλου, ναι μεν θα το κάνει, αλλά με κρύα καρδιά. Θα ήταν όμως αλλιώς, αν είχε προηγηθεί το αργοναυτικό ταξίδι. Αυτό διότι κανείς δεν αποδέχεται και επόμενα δεν εμπνέεται από έναν Ελλαδικό Αθηναϊκό «evet effendi» προς τα έξω, που πήρε τη θέση του αλήστου μνήμης «γιέσμαν» και ταυτόχρονα, από έναν ομώνυμο νονό, προς τα μέσα.
Ο οποίος από δεκαετιών εξακολουθεί να ρημάζει τις περιφέρειες, μαζί με τα όνειρα και τις ζωές των νεοελλήνων. Συν δε αυτά, υπάρχει και το λυπηρότερο. Η συνέργεια των ανά την επικράτεια βαφτισιμιών, διεκπεραιωτών. Και αυτό πότε; Όταν για την Αθηναία Πόλη δεν ισχύει ο κανόνας του στίχου του Καβάφη «δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό», αλλά η εξαίρεση, που αξιώνει την απαλοιφή των «δεν». Άλλωστε εδώ, και πλοίο έχει, και οδό».
___________
Σημείωση {1}, Χρ. Κηπουρός,, Σημειώσεις πολιτικής γεωοικονομίας, Θράκη 2003, βλ. ιστοσελίδα Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, http://alex.eled.duth.gr/kipouros/ , {βλ. εικόνες 1, 2 & 3},
Ποτέ άλλοτε ένα όνομα πλοίου δεν έχει εμπνεύσει και γοητεύσει τόσο. Κάτι βέβαια που δεν οφείλεται μόνο σε όσα, κατά το μύθο, υπέφερε μετά του πληρώματός του, ούτε μόνο στα της συντροφίας και του θρύλου, γιατί τότε θα έπρεπε και το πλοίο του Οδυσσέα, καθώς και άλλα, να άφηναν ανάλογο όνομα. Μιλώ για την Αργώ, αυτή την πρόδρομη, αν όχι ηγέτιδα -ηγούμαι στα αρχαία σημαίνει «δεικνύω την οδό εις τινα»- με τη γνωστή συνέχεια για τη μετέπειτα, πρώτη στην οικουμένη, Ελληνική ναυτιλία.
Με αυτή την έννοια, εξηγείται εν πολλοίς και το μυστήριο που διαπιστώνουν πολλοί. Συγκεκριμένα, πως μετά από τόσες χιλιετίες, συνεχίζει να προκαλεί το ενδιαφέρον. Η δική μου πάντως σχέση μαζί της, πέραν των άλλων, συνδέεται και με ένα ομώνυμο καφέ που βρίσκεται στην παραλία της Αλεξανδρούπολης. Ίσως γιατί όταν πάω εκεί και ατενίζω το Θρακικό Πέλαγος και το Αιγαίο, φαντάζομαι ότι όπου νάναι, θα φανεί στον ορατό ορίζοντα να καταπλέει προς τη Σαμοθράκη, ώστε να επιβιβάσει το Θράκα Ορφέα μετά της λύρας του, λίγο πριν από τον απόπλου για το κοινό με τον Ιάσωνα και τους άλλους Αργοναύτες, ταξίδι για τον Εύξεινο.
Νέος πλους
Πρόκειται για μια εικόνα επηρεασμένη ίσως από τον ομώνυμο ζωγραφικό πίνακα του Νίκου Εγγονόπουλου {εικόνα 1}. Και ίσως εξ αιτίας του είναι γεμάτη με φαντασία και χρώματα, και ας μην είναι αληθινή. Η οποία όμως δεν αποκλείεται να αποδειχθεί και πραγματική αφού αν υλοποιηθεί ο νέος πλους, προβλέπει στάση στο νησί αυτό των Θρακικών Σποράδων.
Ας έρθω όμως στην πρωτοβουλία για τη Νέα Αργώ, που πήραν νέοι άνθρωποι και φορείς της αυτοδιοίκησης στο Βόλο, που τους τιμά, όπως φυσικά και το Θεσσαλικό πανεπιστήμιο αλλά και όσους προσέφεραν στη ναυπήγηση. Κάτι που αγκαλιάστηκε επίσης από πολλούς στην Ελλάδα αλλά και από Ευρωπαϊκούς κύκλους, λόγω της πρότασης συμμετοχής προσώπων και από την υπόλοιπη Γηραιά Ήπειρο. Και που θα ανέμενε κανείς να γίνει το ταξίδι υπό την αιγίδα της Ε.Ε.
Κεμαλύση
Άλλες όμως ήταν οι διαθέσεις των γειτόνων. Ναι μεν η Τουρκία διατείνεται ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί τον ασφαλή ελλιμενισμό σε λιμάνια της στη Μαύρη Θάλασσα, όμως σαφώς και υποκρίνεται αφού ο λόγος της άρνησης είναι άλλος. Εκείνο που την αποδιαρθρώνει είναι η δια της επιστροφής της Αργούς συμβολή στην ανάκληση της μνήμης των Ποντίων, για την ιστορική διαδρομή, την από αμνημονεύτων ετών εκεί παρουσία και επόμενα αυτοχθονία, και τελικά τη συμβολή στην Επαναποντιοποίηση.
Μόνο που αυτά προσκρούουν στη διαιωνιζόμενη γεωβαρβαρότητα της κεμαλύσης του Ποντιακού. Όπως του Κουρδικού και του Αρμενικού. Ο «κανόνας» έχει ως εξής: Σε όποιους, στις μεταγενοκτονικές δεκαετίες που διανύουμε, ανατίθεται η εξουσία, άλλοτε μεν στους αυθεντικούς, τους veritable κεμαλιστές, άλλοτε δε, όταν αποτύχουν αυτοί, στους κεμαλισλαμιστές, τα χρονικά περιθώρια που τους παρέχονται, πριν την απόσυρση, αν όχι τη δίωξή τους, δεν είναι απεριόριστα. Και είναι σχετική με αυτά, για να μείνω στους κεμαλισλαμιστές, η περίπτωση του Erbakan, παλιότερα, και του Erdogan, στη σημερινή περίοδο. Πως απαντά στην πολιτική αυτή της κεμαλύσης, η Πολιτική Αθήνα; Ο ένας μετά τον άλλο, καταθέτουν στεφάνια στο μαυσωλείο του Κεμάλ στην Άγκυρα, όταν δεν φέρονται ως αντ΄ αυτής, στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Αγωγός Ιάσων-Ορφέας
Συμβαίνει όμως και κάτι άλλο. Αν υπάρχει νέο χρυσόμαλλο δέρας, είναι ο πράσινος χρυσός. Πράσινος, σε αντιδιαστολή με τον μαύρο, κυρίως όμως για την προς το περιβάλλον φιλική του σχέση. Ο λόγος για το φυσικό αέριο, τα μισά και πλέον από τα παγκόσμια αποθέματα του οποίου, βρίσκονται στη Ρωσία και το Ιράν ενώ ένα όχι και ευκαταφρόνητο μέρος, θα μεταφέρει ο Εύξεινος Αγωγός {1}.
Συγκεκριμένα, τις υποθαλάσσιες ζεύξεις του Ανατολικού Εύξεινου με τον Δυτικό, θα ακολουθήσουν δέσμες ολόκληρες, εν είδει εσχάρας, φυσικά με τη δέουσα προστασία του πλούτου των ενάλιων αρχαιοτήτων. Μια μελέτη-πρότασή μου, του 2003 {εικόνα 2}, που προβλέπει δύο κλάδους-γραμμές ενώ συνιστά προμήθεια από διάφορες πηγές.
Πρώτον, είναι ο αγωγός Ρωσίας-Ε.Ε., διαμέσου του Εύξεινου. Ο κατά τα τελευταία δύο τρία έτη, γνωστός και ως North & South Stream. Και δεύτερον, ο αγωγός Ιράν-Ε.Ε., διαμέσου Αρμενίας, Γεωργίας και Μαύρης Θάλασσας. Ας μην επεκταθώ στη σχέση του μυθικού δράκου και του κεμαλικού αυγού του φιδιού. Να υπογραμμίσω μόνο την έκταση που θα έχει η εξοικονόμηση δαπανών αφού πλέον, λόγω της δια θαλάσσης διέλευσης, δεν θα καταβάλλονται τέλη.
Κατά τα άλλα, εάν ο Βαβυλώνιος βασιλιάς Ναβουχοδονόσωρ έδωσε το υποκοριστικό του «Nabucco», σε ομώνυμη όπερα του Verdi, όσο και στον διαμέσου της Τουρκίας αγωγό φυσικού αερίου, ο αγωγός Ιράν-Ε.Ε., μας ταξιδεύει ως τα μυθικά, μουσικά και αργοναυτικά χρόνια του Ιάσωνα και του Ορφέα. Είναι ο αγωγός Ιάσων-Ορφέας, με την ονομασία του οποίου θα συμφωνούν όλοι. Τόσο για τον πρώτο εξερευνητή του Πόντου, όσο για τον παππού των Βαλκανίων λαών, Θράκα συμπατριώτη.
Ένας αγωγός ανταγωνιστικός προς το «Nabucco», από το μύθο και την ιστορία έως την τιμή. Πόσο μάλλον που πέραν αυτών, η Τουρκία απαιτεί -με την Ελλάδα το έχει ήδη συμφωνήσει από το 2001- πετυχαίνοντας επιπλέον κέρδη από την εμπορία του αερίου του αγωγού Τουρκίας-Ελλάδας-Ιταλίας ενώ ταυτόχρονα ισχυρίζεται ότι δεν δέχεται να είναι Transit Country αλλά μόνο πωλήτρια χώρα, εκλαμβάνοντας δηλαδή την Ε.Ε. ως αγελάδα προς άρμεγμα, αν όχι προς «ίππευση» {εικόνα 3}.
Έκτρωση του νέου μύθου
Η πρόκληση για την πρέσβειρα της Ευρώπης νέα Αργώ είναι ο Ανατολικός Εύξεινος, αν όχι ο περίπλους. Πρώτο βήμα για το Νέο Εύξεινο. Εξ ου και η πρόταση προς τους Δήμους του Βόλου αλλά και των Αθηνών, για ονοματοθεσία οδού Νέου Εύξεινου. Κατά τα άλλα, αν η ματαίωση του ταξιδιού προσθέτει ένα ακόμη κρίμα στη γιρλάντα των κριμάτων που έχει στο λαιμό της η Ευρώπη, όπως και μια ακόμη επιβεβαίωση του τι σημαίνει Τουρκία, που παρεμπιπτόντως βρίσκει και κάνει, ο προγραμματισμός ενός άλλου ταξιδιού, π.χ. από το Βόλο προς την Αδριατική, ισοδυναμεί με έκτρωση του νέου μύθου. Επιτέλους, άλλο Ανατολικός Εύξεινος, άλλο Ανατολική Αδριατική. Άλλο Μαύρη Θάλασσα, άλλο μαύρο βουνό, εξ ου και Μαυροβούνιο. Με άλλα λόγια, καλές είναι η μυθολογία και η ιστορία, όμως χωρίς συμβολισμούς μετά σχεδίου, ούτε ο Ιάσωνας ούτε ο Ορφέας ούτε κανείς άλλος θα επέβαινε στη Νέα Αργώ.
Και πλοίο έχει, και οδό
Και αν πριν από τους Μεσογειακούς Αγώνες του 2013 στις Πόλεις του Βόλου και της Λάρισας, προσκληθεί να πραγματοποιήσει ένα συμβολικό Μεσογειακό περίπλου, ναι μεν θα το κάνει, αλλά με κρύα καρδιά. Θα ήταν όμως αλλιώς, αν είχε προηγηθεί το αργοναυτικό ταξίδι. Αυτό διότι κανείς δεν αποδέχεται και επόμενα δεν εμπνέεται από έναν Ελλαδικό Αθηναϊκό «evet effendi» προς τα έξω, που πήρε τη θέση του αλήστου μνήμης «γιέσμαν» και ταυτόχρονα, από έναν ομώνυμο νονό, προς τα μέσα.
Ο οποίος από δεκαετιών εξακολουθεί να ρημάζει τις περιφέρειες, μαζί με τα όνειρα και τις ζωές των νεοελλήνων. Συν δε αυτά, υπάρχει και το λυπηρότερο. Η συνέργεια των ανά την επικράτεια βαφτισιμιών, διεκπεραιωτών. Και αυτό πότε; Όταν για την Αθηναία Πόλη δεν ισχύει ο κανόνας του στίχου του Καβάφη «δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό», αλλά η εξαίρεση, που αξιώνει την απαλοιφή των «δεν». Άλλωστε εδώ, και πλοίο έχει, και οδό».
___________
Σημείωση {1}, Χρ. Κηπουρός,, Σημειώσεις πολιτικής γεωοικονομίας, Θράκη 2003, βλ. ιστοσελίδα Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, http://alex.eled.duth.gr/kipouros/ , {βλ. εικόνες 1, 2 & 3},
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου